اجرت المثل زمین های کشاورزی | تصرف عدوانی زمین کشاورزی

منظور از تصرف عدوانی زمین کشاورزی چیست؟

ممکن است کشاورزان عزیز با عبارت تصرف عدوانی زمین کشاورزی روبرو شده باشند. این مورد زمانی اتفاق می افتد که فردی زمین کشاورزی را غصب نماید.

 به طور معمول برخی از زمین های کشاورزی توسط مالکین اجاره داده می شوند و فردی که زمین کشاورزی را اجاره می کند به صورت قراردادی و آنچه در عرف مطرح است؛ مبلغ اجاره زمین را به مالک پرداخت می نماید. اما گاهی چنین روالی طی نمی‌شود و ممکن است فردی بدون اجازه وارد زمین کشاورزی شود، آن را غصب نماید و بدون اجازه در آن زمین به کشت و زرع بپردازد. در چنین مواقعی تصرف عدوانی زمین کشاورزی رخ داده است و فردی که مالک است میتواند از فرد متصرف شکایت کرده و اجرت المثل تصرف عدوانی زمین کشاورزی را از وی دریافت نماید.

آیا در قانون اساسی، صحبتی از تصرف عدوانی زمین کشاورزی مطرح شده است؟

شاید گمان کنید این موضوع بین کشاورزان مرسوم است و ماده و تبصره ای در قانون اساسی برای تصرف عدوانی زمین کشاورزی در نظر گرفته نشده است. اما این چنین نیست.

طبق ماده 174 قانون آیین‌دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی، برای فردی که بدون اجازه زمین کشاورزی را غصب کند و در آن به کشت و زرع  بپردازد؛ مجازات در نظر گرفته شده است.

توجه داشته باشید چنین ماده قانونی برای موضوع تصرف عدوانی زمین وجود دارد. اما باید ادله و شواهد محکمی به دادگاه ارائه شود تا حکم قاضی به نفع خواهان (مالک زمین) صادر گردد.

در ادامه این مطلب به بررسی مجازات فرد متصرف و همچنین چگونگی ارائه دادخواست به دادگاه می پردازیم. 

مجازات تصرف عدوانی زمین کشاورزی

 در رابطه با موضوع تصرف عدوانی زمین کشاورزی، دادگاه به شرطی رای به نفع مالک زمین صادر می کند که اثبات شود فرد متصرف بدون اجازه وارد زمین کشاورزی شده و یا ایجاد مزاحمت کرده است.

وقتی مشخص گردد فرد متصرف بدون اجازه، به کشت و زرع پرداخته و زمین را غصب کرده است؛ رای دادگاه به نفع مالک صادر خواهد شد. همچنین دادگاه این اجازه را دارد در صورتی که دلایل مالک زمین در رابطه با تصرف عدوانی زمین کشاورزی محرز و محکم باشد؛ به صورت موقت صدور رای را اعلام نماید. یعنی از ادامه فعالیت در زمین کشاورزی توسط متصرف جلوگیری کند.

حکمی که در رابطه با تصرف عدوانی زمین کشاورزی برای متصرف صادر می‌شود؛ علاوه بر اینکه به جلوگیری از ادامه فعالیت های متصرف ختم می شود؛ شامل از بین بردن اقداماتی که در زمین کشاورزی تصرفی انجام داده است نیز می شود. یعنی اگر فرد متصرف نهال یا درختی کاشته باشد یا کشت و زرع انجام داده باشد یا حتی بنایی احداث کرده باشد؛حکم تخریب از سوی دادگاه صادر می گردد.

در صورتی  این حکم از سوی دادگاه صادر نمی شود که ظرف 1 ماه بعد از دستور دادگاه، فرد متصرف دادخواستی مبنی بر مالکیت خود در ملک عدوانی به دادگاه ارائه کند. در این صورت تا تعیین تکلیف مالکیت اصلی زمین، از تخریب اقداماتی که در زمینه کشاورزی انجام شده است، جلوگیری می گردد.

تعیین تکلیف کشت و زرع در زمین کشاورزی عدوانی

وقتی تصرف عدوانی زمین کشاورزی به مرحله‌ای برسد که خواهان در دادگاه اثبات نماید، زمین کشاورزی او تصرف شده است؛ دادگاه حکم قلع و قمع زمین را صادر می نماید اگر زمین کشاورزی به مرحله برداشت محصول رسیده باشد، متصرف باید فوراً محصول زمین کشاورزی را فروخته و اجرت المثل مالک را پرداخت نماید. اما اگر زمین کشاورزی در مرحله رویش باشد و تا زمان برداشت محصول مدتی باقی مانده باشد؛ باید متصرف و مالک با یکدیگر توافق کنند.

این توافق می تواند به 2 صورت حاصل شود: اول اینکه مالک می تواند رضایت متصرف را جلب نموده و حق الزحمه متصرف و هزینه بذر و سایر هزینه های زمین را به او پرداخت کرده و زمین را از متصرف باز پس گیرد. دوم آنکه مالک صبر کند تا محصول به بار بنشیند و زمین به مرحله برداشت برسد، سپس بعد از فروش محصول اجرت المثل زمین پرداخت گردد.

در این راستا حالت سومی نیز وجود دارد که البته به کشاورزان عزیز پیشنهاد می کنیم در رابطه با تصرف عدوانی زمین کشاورزی چنین تصمیمی نگیرند. چون وقتی در دادگاه اثبات شود مالک ادله محکمی ارائه کرده و زمین وی تصرف شده است؛ دادگاه این حق را به مالک می دهد، تا از متصرف بخواهد تمام زمین را قلع و قمع کرده و آثار موجود در زمین را تماماً تخریب نماید. یعنی اگر درختی کاشته شده از زمین در آورده شود یا اگر بذری پاشیده شده کاملاً معدوم گردد و به طور کلی زمین به حالت اولیه به مالک بازگردانده شود. اما توصیه ما به کشاورزان این است، اگر در چنین شرایطی قرار گرفتند، توافق کرده و تا پایان زمان برداشت محصول صبر نمایند.

نحوه اخذ اجرت المثل زمین های کشاورزی

وقتی تصرف عدوانی زمین کشاورزی مشخص شود و دادگاه خوانده را محکوم اعلام کند؛ اجرت المثل زمین کشاورزی در مدت تصرف زمین، از خوانده باز پس گرفته می شود. اجرت المثل به معنای قیمت زمان استفاده از ملک یا زمین کشاورزی، است.

این حکم بر اساس ماده ۱۶۵ آیین دادرسی در قانون مدنی، در دادگاه صادر می گردد و کاملا قابل اجرا می باشد. این ماده قانونی ضمن احقاق حق مالک یا مالکین، مانع از وقوع چنین جرمی توسط اشخاص سودجو نیز می کند. 

لازم به ذکر است اجرت المثل زمین های کشاورزی، زمانی که تصرف عدوانی زمین کشاورزی محرز شود؛ توسط مالک مشخص نمی گردد. بلکه کارشناسان قوه قضاییه وظیفه تعیین اجرت المثل زمین کشاورزی را برعهده دارند. به طور مثال: اگر فردی زمین کشاورزی را مورد تصرف قرار داده و به کشت و زرع پرداخته است و محصول زمین را برداشت کرده و تمام پول آن را برای خود خرج نموده؛ باید کارشناسان قوه قضاییه مبلغ اجرت المثل را تعیین کنند. فرد متصرف نیز وظیفه دارد  آن را به مالک بازگرداند. پس مالک زمین نمی تواند مبلغی را به دادگاه اعلام نماید و ادعا کند که این مبلغ حتماً باید توسط متصرف پرداخت شود.

دادخواست تصرف عدوانی زمین کشاورزی به چه صورت است؟

وقتی فردی ادعای تصرف عدوانی زمین کشاورزی خویش را داشته باشد، باید دادخواست خود را به دادگاه ارائه کند.

اگر او فرصت یا شرایط لازم را برای این منظور ندارد؛ فقط وکیل یا نماینده قانونی وی این اجازه را دارد تا تصرف عدوانی زمین کشاورزی را پیگیری نماید.

در دادخواست ارائه شده باید اطلاعات زمین، مالک و همچنین فرد متصرف کاملاً ذکر شوند. یعنی فرد مالک باید نسبت به زمین مورد تصرف، آگاهی کامل داشته باشد. 

مشخصات زمین کشاورزی مانند: پلاک ثبتی، شماره قطعه و سایر ویژگی های آن باید توسط مالک در دادخواست ذکر شوند. همچنین در جلسه دادگاه اسناد مبنی بر مالکیت مانند: مبایعه نامه یا سند رسمی حتماً باید ارائه گردد.

علاوه بر موارد مذکور ذکر مشخصات متصرف در دادخواست از موارد ضروری محسوب می شود. به همین ترتیب باید نام و نام خانوادگی متصرف نام پدر، شماره تماس و محل سکونت او در دادخواست قید گردد. همچنین دلایل و شواهدی که نشان دهد فرد مذکور زمین کشاورزی را مورد تصرف قرار داده؛ باید توسط خواهان در دادگاه ارائه شود.

نکته مهم دیگری که مالک هنگام ارائه دادخواست تصرف عدوانی زمین کشاورزی باید به آن توجه داشته باشد؛ محل قرارگیری زمین است. یعنی مالک باید به مراجع قضایی و دادگاهی مراجعه نماید که زمین در آن شهر قرار گرفته است. به طور مثال: اگر فردی در شهر کرج دارای زمین کشاورزی است اما خود او در تهران سکونت دارد؛ تعیین تکلیف تصرف عدوانی زمین کشاورزی باید در شهر کرج مشخص شود و اعلام دعوی در شهر تهران قابل رسیدگی نخواهد بود.